Doe jij even de deur open? Onder deze titel schreef ik nog geen twee maanden geleden een column voor het luchtvaartmagazine 'Piloot en Vliegtuig'. Het ging over een heel gevoelig onderwerp, dat ik niet zo geschikt vond om in Luchtvaartnieuws te publiceren. Naar aanleiding van de berichtgeving in de NY Times over het verschrikkelijke ongeluk met de Airbus van Germanwings, wil ik mijn gedachten over de gesloten cockpitdeur toch met een wat breder publiek delen. Maar niet zonder eerst mijn medeleven uit te spreken met de nabestaanden.
Ook wil ik hier nadrukkelijk vermelden, dat ik met de informatie die op dit moment beschikbaar is, natuurlijk ook geen enkel idee heb wat er zich achter deze cockpitdeur heeft afgespeeld.
Doe jij even de deur open? Het is al weer ruim tien jaar geleden dat de cockpitdeuren definitief dichtgingen. Verboden toegang voor passagiers en ander gevaarlijk volk. Het zal best wel ergens goed voor zijn, maar ik vind het nog steeds jammer. Toegegeven, sinds die tijd zijn er niet zo veel kapingen meer geweest. Voordat de deuren op slot gingen trouwens ook niet. De laatste paar kapingen zijn wel anders. Het lijkt de omgekeerde wereld, waarbij een van de piloten plotseling de macht overneemt. Denk maar aan die Ethiopische copiloot, die eerst zijn captain buitensluit en daarna doorvliegt naar Genève om asiel aan te vragen. Of die Amerikaanse captain die zich steeds vreemder gaat gedragen en allerlei religieuze teksten uitkraamt. Als de copiloot daar de kans voor krijgt, sluit hij hem buiten en landt op het dichtstbijzijnde vliegveld, waarna de captain wordt ingerekend en afgevoerd. Dat zijn nog maar twee vrij onschuldige voorbeelden van wat er kan gebeuren.
Dankzij die extra beveiligde gesloten deur is het voor een vlieger nu ook niet meer zo moeilijk om de alleenheerschappij te grijpen en je collega buiten de cockpit te houden. Even wachten tot hij of zij naar de WC gaat en daarna de deur nooit meer open doen. Er is wel een manier om zonder hulp vanuit de cockpit toch binnen te komen, maar als de nieuwe machthebber deze mogelijkheid uitschakelt, zit er weinig anders op dan bij de passagiers te gaan zitten en af te wachten wat de toekomst brengt.
Er waren ook buitensluitingen met een minder prettige afloop. Nadat hij het rijk voor zich alleen had, ontkoppelde een Egyptische tweede officier de automatische piloot van zijn Boeing 767. Hij duwde de neus naar beneden en niet veel later crashte de Jumbo voor de Amerikaanse oostkust. Ook in Marokko en Indonesië zijn er vliegtuigen gecrasht door bewuste acties van gezagvoerders die op dat moment alleen in de cockpit zaten. En dan vorig jaar in het zuiden van Afrika. De captain van een Embraer 190 wacht tot zijn collega de cockpit uitgaat. Direct daarna stuurt hij het vliegtuig in een duikvlucht richting Namibische woestijn. Het laatste geluid dat je op de cockpit voice recorder hoort, is het wanhopige gebonk op de deur van de buitengesloten copiloot.
Een jaar na dato weet nog steeds niemand wat er met de verdwenen Boeing 777 van Malaysian is gebeurd. Een van de scenario's waar nog steeds naar gekeken wordt, is een bewuste machtsovername van een van de vliegers, nadat zijn collega even de cockpit uit is.
Van vliegers, maar ook van artsen en van astronauten wordt gedacht en verwacht dat het stabiele, evenwichtige, weldenkende en goed opgeleide professionals zijn die onder alle omstandigheden kalm blijven. Maar hoe beoordeel je dat? Hoe kom je er achter als iemand niet helemaal lekker functioneert? Bij de medische keuring wordt er natuurlijk ook zijdelings naar de geestelijke gezondheid gekeken. Hoe betrouwbaar is zo'n momentopname? Ook tijdens je werk word je tot op zekere hoogte in de gaten gehouden. Toch zijn er in alle beroepsgroepen voorbeelden van complete ontsporingen te vinden. Ik herinner me nog als de dag van gisteren dat astronaute Lisa Nowak totaal van slag was toen ze ontdekte dat haar vriendje er in Florida een ander op na hield. Ze stapte in de auto en reed van Houston naar Orlando om hem op heterdaad te betrappen. Voordat ze wegreed, dacht ze nog wel aan een paar essentiële dingen. Allereerst nam ze een pistool, pepperspray, een donkere pruik en een flink keukenmes mee waarmee het klusje geklaard moest worden. Daarnaast had ze in de gauwigheid ook niet vergeten om een luier aan te trekken, zodat er onderweg niet onnodig tijd verloren zou worden met sanitaire stops.
Ik vraag me serieus wel eens af wie er in de cockpit naast me zit. Of je bij een grote of een kleine maatschappij vliegt of misschien wel in een zaken- of sportvliegtuig. Of je je cockpitgenoot al langer kent of voor het eerst ontmoet, wie garandeert me dat je hem of haar kunt vertrouwen? Misschien is er net iets verschrikkelijks in iemands leven gebeurd waardoor hij het allemaal niet meer ziet zitten? Ik hoop niet dat ik zoiets ooit ontdek als ik na een bezoekje aan de WC geconfronteerd wordt met een cockpitdeur die nooit meer open gaat.
Jan Cocheret
[email protected]
