MOSKOU - Precies een halve eeuw geleden verliet de mens de aarde. Op 12 april 1961 werd een raket met de 27-jarige kosmonaut Joeri Gagarin gelanceerd. Vier vragen over de historische ruimtereis aan Piet Smolders, die als journalist veel over de Russische ruimtevaart heeft geschreven. Voor zijn artikelen, boeken en tv-documentaires kende de Sovjet-Unie hem in 1986 de Gagarin-medaille toe.
Vijftig jaar geleden begon Gagarin aan zijn ruimtereis. Hoe verliep de vlucht?
Smolders: ”Gagarin zei zelf dat hij zijn ruimtepak aantrok en met de bus naar het lanceerplatform ging, dat de raket geleidelijk opsteeg en dat hij 108 minuten later landde. Daar werd hij verwelkomd door een houthakkersvrouw en haar kleinkind. Maar de reis ging niet helemaal zoals gepland. Zo begon de capsule bij terugkeer in de dampkring heftig te tollen. Dat was bij onbemande testvluchten ook al gebeurd, maar de Russen dachten dat ze het hadden verholpen.’’
En in die 108 minuten veranderde de onbekende Gagarin in een nationale held.
“Klopt. Twee dagen erna werd hij groots onthaald op het Rode Plein in Moskou. Hij werd uitgeroepen tot Held van de Sovjet-Unie en ging op wereldreis. Hij bezocht onder meer Oost-Europa en Cuba, maar ook Groot-Brittannië. Koningin Elizabeth II wilde met Gagarin op de foto, dat was ongekend. ‘Hij is geen gewone aardbewoner, hij is een man van de sterren’, zei ze. Er is ook een foto waarop Gina Lollobrigida bewonderend opkijkt naar Gagarin. Hij had echt iets bijzonders bereikt. Zelfs het brein achter de missie, Sergej Koroljov, gaf Gagarin maar 50 procent kans op overleven.’’
Wat was Gagarin voor persoon?
“Gagarin was voor de Sovjet-Unie het ideale communistische uithangbord, omdat zijn ouders op een collectieve boerderij werkten. Bovendien had Gagarin een sympathieke stem, kon hij zich goed uiten en was hij vrolijk, optimistisch en positief. Anders dan sommige collega-kosmonauten was hij van onbesproken gedrag. Hij was een goed rolmodel.’’
Wat betekende Gagarins heldenstatus voor zijn leven?
“De Sovjet-Unie wilde niet dat hij een tweede vlucht zou maken, Moskou hield zijn held aan de grond. Gagarin liep alleen maar recepties af, wat aan zijn lichaam te zien was. In 1966 werd hij toch weer opgenomen in het kosmonautenprogramma. Hij was reserve voor de eerste Sojoezvlucht in 1967, maar daarbij kwam Vladimir Komarov om het leven. Toen mocht Gagarin geen bemande vlucht meer uitvoeren. Een jaar later overleed Gagarin zelf toen zijn straaljager neerstortte. De hele natie rouwde. Zijn thuisstad werd naar hem vernoemd. Bij de val van de Sovjet-Unie zijn veel helden verdwenen, de standbeelden van Lenin werden omvergetrokken, maar Gagarin wordt nog altijd vereerd.’’
(c) ANP
