De beste luchthaven ter wereld, die hadden wij ooit. Prijs op prijs werd binnengehaald door Schiphol. Maar beste van Europa lukt vandaag de dag meestal zelfs niet eens meer. Toch meldt Schiphol af en toe dat ze weer een prijs hebben gewonnen. Maar als je die prijzen goed beschouwt, zijn het eigenlijk alleen awards die door buitenlandse reizigers via buitenlandse bladen of instanties zijn toegekend. Prijzen van overstappers dus.

Transferpassagiers zijn erg belangrijk voor Schiphol. Het hele one terminal concept is daarop gebaseerd. Als overstappers maar makkelijk van de ene vlucht naar een andere kunnen en in de tussentijd nog even fors shoppen. Immers, de luchthaven put een fiks deel van zijn inkomsten uit non-aviation revenues. Het gaat dan ook om een aanzienlijke doelgroep: bijna 45 procent van alle luchtreizigers gebruikt de nationale luchthaven uitsluitend om internationaal over te stappen. Het is dan ook begrijpelijk dat Schiphol overstappers koestert. Maar hoe zit dat met de opstappers?

Een groot verschil is al dat de opstappers in Nederland een extra ticket tax moeten betalen. Overstappers hoeven dat niet. Zo worden Nederlanders, vergeleken met buitenlanders, door de Nederlandse overheid gediscrimineerd. Vreemd volk eerst, lijkt de stelregel van Den Haag. Overstappers boven opstappers. Dat kan natuurlijk helemaal niet! Gelijke monniken, gelijke kappen. Dus ófwel ook een ticket tax voor overstappers óf ook geen ticket tax voor opstappers. Maar ja - hoor je ze al denken in Den Haag - dan komt de overstapfunctie van Schiphol onder druk te staan! Waarmee nog maar weer eens impliciet wordt bevestigd dat overstappers belangrijker worden gevonden dan opstappers.

Die relatieve verwaarlozing van de opstappers begint nu echter als een boemerang te werken. Nog voordat de economische crisis losbarstte, had deze regering al de bijl aan de wortel van Schiphol gelegd. Alle waarschuwingen van de luchtvaart- en reissector ten spijt. Nu worden de gevolgen van de ticket tax in alle hevigheid duidelijk. Opstappers wijken uit naar vliegvelden over de grens die onze landgenoten zelfs met bussen komen ophalen en met lage parkeertarieven stunten. Naar schatting 900.000 (!) opstappers zijn al vanuit Nederland vertrokken naar Duitsland en België.

Die neerwaartse trend moet worden gestopt! Niet alleen door de overheid met het onmiddellijk intrekken van die verkapte belastingmaatregel met z’n desastreuze gevolgen. Ook Schiphol moet de hand in eigen boezem steken. Er kan genoeg verbeterd worden om het luchthavenproduct ook voor de opstappers aantrekkelijker te maken. Dat begint al bij de bereikbaarheid over de weg. Goedkoper parkeren helpt ook om het wegvloeien van reizigers tegen te gaan. En het proces in de terminal moet en kan sneller: fast lanes voor alleen opstappende privium of premium passagiers blijken de oplossing niet. Ik weet dat er vanwege de Europese Unie enorm geïnvesteerd moest worden in voorzieningen die de terminal in feite in tweeën splitsen: Schengen en Non-Schengen. Zelfs voor overstappers is dat onhandig. Maar in een reiswereld die zó sterk verandert, moét de vraag gesteld kunnen worden of we nu niet het kind met het badwater aan het weggooien zijn. En als dat blijkt: of dat wel zo verstandig is?

Ik zie met pijn in het hart hoe de positie van wat ooit de Nederlandse trots was, nu bijna met de dag afkalft. Omdat een sterke positie van de luchthaven de hele reis- en luchtvaartindustrie ten goede komt, zouden we het besluitvormingsproces over de inrichting van de luchthaven niet alleen bij de overheid en Schiphol moeten laten. Er moet een nieuw deltaplan komen dat de huidige neerwaartse trend keert. Een deltaplan waarin allerlei stakeholders, van airlines tot overheid en van luchthaven tot reisbranche een bijdrage leveren. Ook voor mij geldt: walk your talk! Ik zal als eerste reageren op een uitnodiging om mee te praten over een luchthaven met nieuw elan. Maar dan wel eentje met gelijke rechten voor overstappers én opstappers!

John Jansen
CEO ATP